Nói đến nghệ thuật, người ta thường nghĩ ngay đó là thánh địa của cái đẹp. Là tháp ngà, là lâu đài… kỳ bí và cao siêu. Là cái mà bạn chỉ có thể lùi xa chiêm ngưỡng trầm trồ thán phục mà thôi. Vậy nghệ thuật có huyền hoặc cao siêu như người ta tưởng?
Thưởng ngoạn bức tranh “Tuần tra đêm” của danh họa Rembrandt tại bảo tàng
Từ thời cổ đại, nghệ thuật đã được con người phân ra làm sáu loại hình: Thi ca; Âm nhạc; Hội hoạ; Điêu khắc; Kiến trúc; Sân khấu và khiêu vũ. Hệ thống phân loại đó giữ mãi cho đến cuối thế kỷ mười chín, khi phim ảnh xuất hiện thì nhân loại có thêm một môn nghệ thuật nữa, Điện ảnh – môn nghệ thuật thứ bẩy. Suốt mấy nghìn năm, các loại hình nghệ thuật này tương đối độc lập với nhau và tuân thủ theo những tiêu chuẩn nghiêm ngặt.
Artist: Raphael
Date made: about 1506-7
Source: http://www.nationalgalleryimages.co.uk/
Contact: picture.library@nationalgallery.co.uk
Copyright © The National Gallery, London
Tác phẩm Madonna of the Pinks năm 1506-7 của Raphael
Tuy nhiên, ngày nay cùng với sự phát triển vượt bậc của xã hội thì nghệ thuật cũng đã khác xưa rất nhiều. Chỉ trong vòng hơn trăm năm trở lại đây, diện mạo nghệ thuật đã thay đổi một cách cơ bản so với cả quá trình phát triển mấy nghìn năm trước đó. Mạnh dạn thoát ra khỏi lớp áo truyền thống, trút bỏ nhiều nguyên tắc bó buộc, tiếp thu những luồng tư tưởng mới, kết hợp với sự tiến bộ của khoa học đã giúp nghệ thuật có bước phát triển mạnh mẽ, đa sắc và đa diện.
Tượng David của nhà điêu khắc Michelangelo
Nghệ thuật đương đại ngày nay, bên cạnh dòng tác phẩm vẫn còn trung thành với truyền thống, thì phần lớn những tác phẩm còn lại là kết quả của sự hoà trộn liên ngành giữa nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau, như hội họa, điêu khắc, múa, phim ảnh, âm nhạc.v.v. Một điều vốn khó được chấp nhận theo các chuẩn mực xưa cũ. Những tác phẩm nghệ thuật mới mẻ này nằm trong trào lưu nghệ thuật Hiện đại và Hậu hiện đại của thế kỷ hai mươi, hiện vẫn đang phát triển mạnh mẽ.
Rồng thời Lý
Việc ra đời, tỏa sáng và lụi tàn quá nhanh của các trào lưu, trường phái nghệ thuật trong một thời gian ngắn đã khiến đa phần công chúng không theo kịp và bối rối.
Khước từ nhiều giá trị truyền thống, các loại chủ nghĩa, trường phái trong trào lưu nghệ thuật Hiện đại và Hậu hiện đại như: Lập thể, Trừu tượng, Siêu thực, Vị lai, Sắp đặt, Trình diễn, Tối giản, Pop Art, Video Art, Body Art.v.v. sản sinh ra những tác phẩm khiến người xem phải hoa mắt, chóng mặt.. ù tai. Công chúng tới thưởng ngoạn nghệ thuật mà thấy… hoang mang khó hiểu. Đã thế, phần giới thiệu tác phẩm của nghệ sỹ lại thường đao to búa lớn với những ý nghĩa cao cả nhân văn, được diễn đạt bởi ngôn từ trừu tượng cao siêu lại càng làm người xem rối trí.
Đâu là nghệ thuật trong tác phẩm “Cứt của nghệ sỹ” (Artist’s Shit) – Một tác phẩm “nổi tiếng” của nghệ sỹ người Ý Piero Manzoni (1933-1963)? Bạn có thể không tin, nhưng đó lại là sự thật. Cứt của nghệ sỹ một trăm phần trăm theo đúng nghĩa đen. Thối rinh và… rất đắt. Nghệ sỹ ị ra, đóng lon, dán nhãn, ký tên rồi bán với giá đắt như… vàng. À mà phải nói rõ thêm đó là vào thời điểm những năm đầu thập kỷ 60 của thế kỷ trước thôi nhé. Còn giờ thì “Cứt của nghệ sỹ” đã đắt hơn cả kim cương rồi. Mỗi hộp “Artist’s Shit” có giá không thấp hơn 60.000 bảng Anh cho… 30gram cứt. Đắt là vậy, thế nhưng các bảo tàng nghệ thuật danh tiếng trên thế giới vẫn tranh nhau mua, bởi kẻ chậm chân sẽ phải mua lại với giá còn cao hơn nữa. Quả là một món hời siêu lợi nhuận.
Artist’s Shit của Piero Manzoni (1933-1963)
Nhưng cũng là Piero Manzoni lại có một tác phẩm bay bổng và đầy chất thơ cho các bạn giàu trí… tưởng tượng. Bạn sẽ tha hồ bay bổng với tác phẩm “Đế của thế giới” – một khối vuông kim loại, có khắc chữ “đế của quả đất”, được Piero Manzoni lật ngược lại trưng bày trên nền nhà, biến trái đất trở thành một tác phẩm điêu khắc, một tác phẩm trôi nổi vô định trong vũ trụ bao la mà trong đó bạn cũng chính là một phần của tác phẩm.
Đế của thế giới của Piero Manzoni
Một nghệ sỹ khác, Daniel McDonald thì lại ra mắt công chúng tác phẩm điêu khắc con gà bằng cao su đang nôn ra một bãi nôn (cũng bằng cao su) và ị ra một bãi to tướng để công chúng… thoải mái ngắm nghía mà suy tư nghệ thuật.
Con gà và bãi nôn của Daniel McDonald
Đó là thế giới. Còn gần đây hơn, ngay ở trong nước thì “Đáo xuân 7” của nghệ sỹ Đào Anh Khánh tổ chức vào tháng 2 năm 2012 với sự kết hợp linh tinh xoè từ múa, xiếc đến body art, âm thanh, ánh sáng.v.v. tạo ra một không gian… nghệ thuật. Nhiều người đến thưởng thức, khi ra về đầu óc rất dễ có nguy cơ bị lơ ngơ bởi không hình dung nổi thế nào là… nghệ thuật.
Đáo xuân 7 của Đào Anh Khánh
Người xem nhăn trán nhíu mày cố cảm nhận, cố suy tư, cố hiểu.v.v. rồi “ồ”, rồi “à”… mà cuối cùng vẫn chả hiểu nghệ thuật ở đâu và như thế nào. Cuối cùng đành ra về với niềm ấm ức, sự hoang mang và thái độ hồ nghi. Nghệ thuật thật là khó hiểu. Nghệ thuật gì mà… đau đầu quá!
Thật ra, nghệ thuật bình dị và gần gũi đời thường chứ không hẳn cao siêu. Ở một góc độ nào đó, nói vui vui thì nghệ thuật “bình thường như cân đường hộp sữa”, như “cơm bình dân”, như nước uống mỗi ngày, như khí trời ta hít thở vậy thôi. Nghệ thuật hiện hữu khắp nơi trong cuộc sống. Nơi nào có con người, nơi đó có nghệ thuật.
Gia đình của bé
Khi nghe một bản nhạc, một bài hát, bạn thấy hay, thấy hứng khởi và… nhún nhảy theo nó một cách vô thức. Vậy đã bao giờ bạn tự hỏi điều gì làm cho bản nhạc, bài hát đó trở thành nghệ thuật, còn những âm thanh đường phố hỗn độn, những tiếng nói, tiếng cười hàng ngày thì không (Trong khi bản chất của chúng đều là âm thanh)? Cũng như thế, khi nghe một ca khúc nước ngoài, dù không hiểu lời, nhưng bạn vẫn thích thú, phiêu diêu và lâng lâng xúc cảm. Điều bí ẩn gì trong ca khúc đó đã truyền cho bạn nhiều cảm xúc, thôi thúc bạn hành động hòa nhịp cùng nó đến vậy?
Giai điệu! Chính là giai điệu. Giai điệu kết nối những nốt nhạc rời, những âm thanh đơn lẻ theo các nguyên tắc mà ta ưa thích để tạo nên bản nhạc, tạo nên bài hát làm rung động những xúc cảm trong ta. Nghệ thuật trong âm nhạc chính là giai điệu. Giai điệu tạo ra sự khác biệt nghệ thuật giữa bản nhạc với mớ âm thanh hỗn tạp phố phường. Giai điệu là sợi dây kết nối cảm xúc của tất cả mọi người bất chấp rào cản ngôn ngữ. Ai nắm được giai điệu người đó có khả năng thụ cảm âm nhạc. Ai hiểu và làm chủ được giai điệu thì người đó có thể trở thành nghệ sỹ, nhà soạn nhạc, nhạc công.
Không gian của giai điệu rộng lớn đến vô cùng. Giai điệu không có giới hạn và hiện diện ở muôn nơi. Từ những bài đồng dao mà đám con nít vẫn thường nghêu ngao, đến tiếng à ơi mẹ ru con bên cánh võng. Từ những ca khúc xanh, đỏ, tím, vàng ngân nga nơi phòng trà quán hát, hay trên sân khấu hiện đại, hoành tráng rực rỡ sắc màu. Đâu đâu cũng ngập tràn giai điệu. Giai điệu hiện ra trong tiếng huýt sáo bâng quơ, tiếng hò dô ta lấy nhịp, tiếng trống chầu “tom chát” thăng hoa, hay những âm thanh hùng tráng của bản giao hưởng hợp xướng được trình diễn một cách kinh điển trong nhà hát opera lộng lẫy…
Giai điệu là nghệ thuật trong Âm nhạc, còn trong Hội họa, Điêu khắc, Kiến trúc, Nhiếp ảnh, Design thì nhịp điệu lại là cái “ăn tiền”. Nhịp điệu của màu sắc, nhịp điệu của hình khối, của đường nét, của bố cục… cho đến nhịp điệu của ý nghĩ. Tất cả, chúng cùng nhảy múa và hoà tấu với nhau để tạo nên nhịp điệu lớn, biến tác phẩm trở thành nghệ thuật. Tương tự như thế, Thi ca, Sân khấu, Vũ đạo, Điện ảnh… mỗi loại hình cũng đều có những “nhịp điệu”, “giai điệu” của riêng mình.
Vậy nên nghệ thuật không ở đâu xa, mà ở… quanh ta. Bạn có thể nhìn, nghe, nếm, ngửi, sờ thấy và cảm nhận được nghệ thuật.
Hãy xem, từ chiếc ô tô, xe máy chạy trên đường, đến cái bàn, cái tủ trong nhà, với sự kết hợp nhịp điệu khéo léo của màu sắc, chất liệu, chi tiết và công năng…, những sản phẩm này cũng đã trở thành các tác phẩm nghệ thuật. Hay như đồ ăn thức uống hàng ngày, vào tay người đầu bếp tài ba, biết chế biến, phối hợp, gia giảm các thành phần nguyên liệu và gia vị sẽ tạo ra món ăn ngon. Cao hơn nữa là khi biết kết hợp hài hòa giữa các món trong từng bữa, thì ẩm thực cũng được nâng nên tầm nghệ thuật.
Nghệ thuật luôn có sẵn ở mọi nơi. Nó hiện hữu ngay trong những hương vị bạn ngửi mỗi ngày, trong tiếng ầm ào sóng vỗ, hay tiếng rao “ Bánh mỳ nóng hổi vừa thổi vừa ăn” mà bạn nghe mỗi sáng tinh mơ. Từ bộ trang phục bạn mặc, đôi dép bạn đi và cả những nơi bạn không ngờ như trong… tolet…(Có phải ngẫu nhiên đâu mà rất nhiều người hay vào nhà tắm để…hát). Tất cả, tất cả đều là nghệ thuật nếu hàm chứa “giai điệu”, “nhịp điệu” bên trong.
Thế đó, nghệ thuật giản dị chứ không hẳn cao siêu. Ó hiện hữu ở quanh ta, ngay trong nhịp sống đời thường mà ta đang sống chứ không chỉ bó hẹp trong những nhà triển lãm sáng choang, những viện bảo tàng nghiêm trang kín cổng cao tường hay nhà hát opera hoa lệ. Nghệ thuật thực ra rất.. đời thường.
Theo chothietke
Nhận xét
Đăng nhận xét